To, co opowiadasz, jest bardzo ciekawe i jakoś poruszające. Opowiesz nam więcej o tym, na czym polega metoda SZTAMA? Jak pracujecie z chłopakami?

Najogólniej mówiąc, SZTAMA to antyprzemocowa metoda pracy z chłopcami i chłopakami w wieku szkolnym na rzecz budowania pozytywnej męskości. Ale to oczywiście dużo więcej! Dla mnie SZTAMA to przede wszystkim bezpieczna przestrzeń, w której chłopacy mogą usiąść w kręgu i rozkminiać rzeczy wokół tematu męskości, relacji z drugą osobą, a także wątku przemocy.

Wspólnie z kotrenerem dajemy im narzędzia, facylitujemy rozmowy. Najważniejsze jest jednak, że to oni mają głos – mogą podzielić się tym, jak widzą i pojmują świat. Ich potrzeby bywają różne, więc każdy warsztat jest zupełnie inny. Jednak jest jedno, co łączy wszystkich tych chłopaków, których miałem okazję poznać – to olbrzymia potrzeba rozmowy i bliskości. To nie tylko moja obserwacja, ale też informacje zwrotne na zakończenie warsztatów – uczestnicy najbardziej doceniają fakt, że mogli się usłyszeć i porozmawiać. 

A co z polską szkołą? Czy Twoim zdaniem to jest przestrzeń, gdzie można wprowadzać nowe wzorce męskości?

To trudne pytanie. Chciałbym na nie odpowiedzieć: no pewnie! Ale wiem, że to nie jest takie proste. Chłopaki nie chcą być takie jak starsze pokolenia, ale jednocześnie te nowe wzorce i zachowania testują w grupie rówieśniczej, między sobą (o ile w ogóle to robią). W szkołach są osadzeni w rolach, które narzucił im system – jeśli ktoś na start dostał etykietę “klasowego błazna”, zostanie nim do końca. Najbardziej wysportowany chłopak zawsze będzie pokazywał na w-f, jak dobrze wykonać przewrót w przód. Wrażliwy chłopak będzie ciągle słyszał, że jest na swój sposób wyjątkowy.

Mam doświadczenie pracy w technikach, ale też w prywatnych szkołach w Warszawie i niestety bardzo dużo zależy od wartości promowanych w szkole. Są takie szkoły, które wspierają różnorodność, i tam jest zdecydowanie więcej przestrzeni na niestereotypową męskość. Są też takie placówki, które mówią o sobie, że są tolerancyjne, ale mimo tych deklaracji nie ma tam miejsca na to, co “inne”. A już najwięcej możemy zobaczyć w takich mikrokomentarzach, które przesycone są stereotypowym postrzeganiem męskości, a które padają z ust kadry pedagogicznej.

Wiemy już, że prowadzisz swoje zajęcia w ramach edukacji nieformalnej. Czy zdarza Ci się też wchodzić z warsztatami do szkół? Z jakim odzewem spotyka się taka oferta?

Zdarza się! Najczęściej są to warsztaty antydyskryminacyjne, zajęcia dotyczące komunikacji oraz właśnie warsztaty antyprzemocowe SZTAMA. Podczas tych ostatnich rozmawiamy z chłopakami o ich doświadczeniu bycia chłopakiem, postrzeganiu męskości, przemocy i jej przeciwdziałaniu, o asertywności itd. Coraz częściej udaje się dotrzeć do szkół publicznych, co wydarza się m.in. dzięki temu, że Fundacja HerStory tworzy wspaniałe projekty. Często spotykamy się z sytuacją, w której dyrekcja chce przeprowadzić takie warsztaty, ale nie może sobie na nie pozwolić z przyczyn finansowych. Staramy się pamiętać o tych szkołach w ramach projektów realizowanych z dotacji, doceniając, że dyrektorki i dyrektorzy – podobnie jak my – widzą olbrzymią potrzebę takich działań. Oczywiście obserwuję też sytuacje zgoła inne.

Zdarza się, że na podstawie zaproszenia ze sformułowaniem „warsztaty antyprzemocowe” oczekuje się od nas, że będziemy mówić chłopakom, że „mają nie być tacy przemocowi”. Tym samym wskazuje się ich jako winnych wszelkiej przemocy, co nie jest zgodne z naszą filozofią. Oczywiście wątek przemocy przenika przez dużą część warsztatów, ale dla nas istotna jest przede wszystkim przestrzeń dla chłopców – żeby opowiedzieli, jak rozumieją przemoc, żebyśmy ją wspólnie definiowali i uczyli się rozpoznawać zachowania przemocowe. Po warsztatach docierają do nas głosy, że chłopcy chwalą to, co się działo. Opowiadając wrażenia kadrze szkoły, wydaję się bardzo zadowoleni.

Już mówiłem o tym wcześniej, ale chcę podkreślić, że każdy warsztat to inne wydarzenie. Każda grupa ma inne potrzeby, ale wszyscy rozpaczliwie potrzebują wysłuchania, bo w szkole nie ma na to przestrzeni.