W kontekście tej metody pracy często mówi się o „socjalizowaniu do roli kobiety”. Co dla Ciebie oznacza?

To dość szeroki temat. Socjalizacja do roli kobiety to dla mnie wychowywanie dziewczynek do roli „miłych i ładnych” kobiet, które nie wyrażają swojego zdania, nie chronią swoich granic, nie wspominając już o wyrażaniu złości. To widać w wychowaniu dziewczynek już od najmłodszych lat, zaczynając od wyglądu i zachowania. Dziewczynki często słyszą komentarze na temat swojego wyglądu – są chwalone, gdy ładnie wyglądają, karcone, gdy wyglądają na ”chłopczycę”.

Moja znajoma ma dwuletnią córeczkę i już odpiera komentarze na temat wyglądu dziecka. Myślę, że większość osób nie ma złych zamiarów, ale nie ma też świadomości tego, jak niszczące może być zwracanie dziewczynce uwagi na jej wygląd już od najmłodszych lat. Takie budowanie przekonania, że wygląd w przypadku kobiety jest najważniejszy, może prowadzić w przyszłości do potężnego cierpienia – niewiele z nas dorównuje nieistniejącym i nierealnym „ideałom piękności”, propagowanym przez media i marketing.

Podobnie z zachowaniem – dziewczynki chwalimy, gdy są ciche i grzeczne. Chłopcy mają więcej przyzwolenia społecznego na bycie „niegrzecznym”, nawet jeśli ma to postać przekraczania czyichś granic. Powtarzamy dziewczynkom, że ich domeną są emocje, uczucia oraz opiekuńczość, tymczasem chłopiec musi być silny i nie wolno mu płakać. To uderza zarówno w dziewczynki, które przecież mają różne zainteresowania i predyspozycje, jak i w chłopców, którzy, jak wszyscy, mają różne emocje.

Na dziewczynki wpływa to w taki sposób, że potem jako dorosłe kobiety czują się odpowiedzialne za uczucia innych, za to, czy innym jest dobrze w ich towarzystwie, czy czegoś od nich potrzebują. Są nauczone przedkładać potrzeby otoczenia ponad własne, nie wyrażać swojego zdania i swoich granic, jeśli miałoby to kogoś urazić czy sprawić dyskomfort. A gdy ktoś przekroczy ich granice (najczęściej są to mężczyźni, którzy jako chłopcy mieli na to przyzwolenie społeczne i nikt od nich nie wymagał ani nie uczył szanowania granic innych osób), kobiety często czują wstyd i winę, że przydarzyło się to właśnie im.

Metoda WenDo bierze to wszystko pod uwagę, pozwala przyjrzeć się tym mechanizmom i zdecydować, co ja chcę z tym wszystkim zrobić. A potem zrobić, to co zdecydowałam.

Ostatnie pytanie o tę metodę – jak wygląda ćwiczenie komunikowania własnych granic czy odzyskiwania głosu?

Odzyskiwanie głosu i komunikowanie swoich granic to proces, który trwa przez cały dwudniowy warsztat. W prowadzeniu Wendo najważniejsze jest dla mnie to, że moją rolą (to moja perspektywa) nie jest „uczenie” kobiet siły, decyzyjności, sprawczości, sięgania po mocny głos. Moją rolą jest stworzenie im bezpiecznej przestrzeni, by sięgnęły po swoje zasoby. Wszystkie osoby mają te zasoby w sobie – czasem przytłumione, czasem mają odcięty kontakt z nimi przez trudne doświadczenia, czasem same wierzą, że ich nie posiadają. Ale myślę, że posiadają. Ja nie „daję” im siły, one już ją mają, a ja wspieram je w procesie odnajdywania tej siły w sobie, sięgania po nią oraz znajdowania poczucia radości z posiadania swojej mocy.

Kiedy pomyślisz o swoich działaniach, o sukcesach antydyskryminacyjnych, myślisz o…?

O łączeniu światów ciszy i dźwięku (projekt wsparcia zawodowego osób g/Głuchych). O łączeniu światów osób z niepełnosprawnościami i bez niepełnosprawności (działania dostępnościowe). I o tym, że nie ma żadnych osobnych światów. Jest jeden, i to nasza wspólna odpowiedzialność, żeby było w nim równe miejsce dla każdej osoby.

W jaki sposób edukacja antydyskryminacyjna pomaga łączyć i scalać te pozornie dwa światy?

Przedstawia perspektywę obu stron, uwzględnia źródło postaw dyskryminacyjnych, którym często jest brak wiedzy i świadomości. To nie usprawiedliwia dyskryminacji, ale EA (edukacja antydyskryminacyjna) pozwala pracować nad swoją postawą bez stygmatyzacji. EA pozwala dostrzec i nazwać pewne mechanizmy, a także konsekwencje nierówności społecznych. Pokazuje szerszą perspektywę wpływu naszych postaw i zachowań na występowanie i utrzymywanie nierówności społecznych. Dzięki EA dostrzegamy, że żadne nierówne traktowanie nie jest usprawiedliwione i to nasza wspólna odpowiedzialność, każdej i każdego z nas, żeby do nierówności nie dopuszczać.

Co Twoim zdaniem jest ważniejsze – chęć dążenia do równości czy wiedza?

Obie rzeczy są ważne – dążenie do równości jest niezbędne, ale równie ważna jest wiedza. Mam tu na myśli świadomość tego, czym naprawdę jest równość oraz tego, w jaki sposób urzeczywistniać prawo człowieka do równego traktowania. Z mojego doświadczenia wynika, że większość osób (z którymi ja się spotykam) nie ma świadomego zamiaru dyskryminowania kogokolwiek i otwarcie deklaruje uznawanie równości wszystkich ludzi.

Tylko potem się okazuje, że nie zawsze widzimy, że konsekwencją naszych działań lub właśnie braku działań jest wykluczanie, pomijanie czy utrudnianie pewnym grupom dostępu do efektów naszej działalności. Na przykład, jeśli nie zapewnimy odpowiednich kontrastów kolorystycznych na naszej stronie internetowej, wykluczymy osoby słabowidzące. Choć przecież wcale nikt nie miał takiego zamiaru, prawda? Ale wykluczyliśmy. Deklaracja czy chęć równości to jedno, ale jeśli nie ma ona potwierdzenia w naszych działaniach, to dla osób wykluczonych czy zagrożonych wykluczeniem niewiele się zmienia.

Myślę, że od chęci równości, a może raczej od niezgody na nierówne traktowanie, wszystko się zaczyna. Potem jednak ważne jest zdobycie wiedzy, co z tym zrobić, jak mądrze zapobiegać nierównościom, gdzie szukać wskazówek, a nawet gotowych rozwiązań (żeby nie wyważać otwartych drzwi).

Mogę też wiele powiedzieć, z jakimi postawami się spotykam, kiedy mówię o tym osobom uczestniczącym w moich szkoleniach, i jak wspólnie pracujemy z naszymi postawami.