W wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 3 lipca 2012 r. czytamy między innymi:
"Świadomość istnienia oraz praktyczna umiejętność egzekwowania przysługujących jednostce uprawnień są niezbędnymi elementami funkcjonowania systemu ochrony praw człowieka. Osoby, które nie uzyskały niezbędnego minimum wiedzy w tej dziedzinie nie będą w stanie skutecznie wykorzystywać przysługujących im uprawnień. W takiej sytuacji zaś prawa człowieka tracą swój gwarancyjny charakter.
Należy podkreślić, że w demokratycznym państwie prawa edukacja o prawach człowieka pełni szczególnie istotną rolę także ze względu na wpływ, jaki wywiera na stosunek do grup społecznych będących ofiarami uprzedzeń. Edukacja upowszechnia postawę tolerancji dla odmiennych kultur, wyznań czy stylów życia, przeciwdziałając tym samym zjawiskom takim jak rasizm, ksenofobia czy innym formom nierównego traktowania bądź dyskryminacji.
(…)
Z uwagi na postanowienia Karty [Karty Edukacji dla Demokratycznego Obywatelstwa i Edukacji Praw Człowieka] istotne wydają się liczne wnioski i rekomendacje zawarte w raporcie "Wielka nieobecna – o edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej" wydanym przez Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej. Z badań zrealizowanych w ramach projektu wynika, że w dokumentach dotyczących standardów kształcenia nauczycielek i nauczycieli nie są zawarte wymogi posiadania przez nauczycieli i nauczycielki odpowiednich kwalifikacji przygotowujących ich do prowadzenia edukacji antydyskryminacyjnej lub przeciwdziałania dyskryminacji w szkołach. Podręczniki nie odzwierciedlają różnorodności, np. etnicznej, rasowej polskiego społeczeństwa, a kobiety i mężczyźni oraz dziewczęta i chłopcy przedstawiani są zbyt często wyłącznie w stereotypowych rolach. Występujące w książkach rodziny są zawsze pełne, nie ma w nich np. niepełnosprawności co może wywoływać u ucznia niepełnosprawnego poczucie „gorszości".
(…)
W podręcznikach brakuje propozycji zajęć, które w sposób szczegółowy poruszałyby takie zagadnienia jak: mechanizmy i konsekwencje dyskryminacji, definicje związane z problematyką antydyskryminacyjną także tych, które odnosiłyby się do pojęć takich jak: seksizm, rasizm, homofobia itd. Nie znajdujemy informacji na temat przemocy motywowanej uprzedzeniami, przemocy wobec kobiet, mowy nienawiści i zbrodni z nienawiści, przestępstw motywowanych uprzedzeniami. Młodzi ludzie nie są uczeni, w jaki sposób reagować na przemoc (w tym przemoc motywowaną uprzedzeniami) czy dyskryminację. Niewiele dowiadują się o osobach i grupach dyskryminowanych (są grupy nieistniejące w podręcznikach, jak osoby nieheteroseksualne czy osoby starsze), o ruchach prowadzących do emancypacji tych grup, a także o tym, w jaki sposób można reagować i wspierać ich w sytuacji dyskryminacji. W żadnym opisie zajęć, nawet jeśli były poświęcone kwestiom przeciwdziałania dyskryminacji, nie wymieniono wprost takich elementów warsztatów antydyskryminacyjnych jak: kwestie tożsamości człowieka, różnorodności społecznej i relacji tworzących się między mniejszością a większością grupą „własną" i „obcą". M. Dziurok w analizie podręczników do historii zwraca uwagę na fakt, iż nie zawierały one opisów stosunków Polski z innymi narodami, czy to stosunków polsko-żydowskich czy polsko-ukraińskich w tym elementów pozytywnej współpracy. Wzajemne relacje ograniczają się do udziału w wojnach czy walkach o władzę. Wynika z tego, że podręczniki dostarczają wiedzę, ale nie zmieniają postaw społecznych. Realizacja edukacji antydyskryminacyjnej w szkole jest więc zależna wyłącznie od dobrej woli i poziomu świadomości władz szkół i placówek doskonalenia nauczycieli i nauczycielek oraz osobistej chęci rozwoju nauczycieli i nauczycielek. A tymczasem kluczowe znaczenie powinno odgrywać odpowiednie przygotowanie kadr w postaci szkoleń z zakresu tematyki antydyskryminacyjnej.
Autorzy raportu przypominają że edukacja antydyskryminacyjna rozwija wiedzę, buduje kompetencje przeciwdziałania dyskryminacji jak również wzmacnia grupy i osoby dyskryminowane i wykluczone. W związku z tym sformułowali propozycje rozwiązań systemowych w zakresie doskonalenia nauczycieli i nauczycielek w Polsce: opracowanie i wprowadzenie standardu w odniesieniu do zajęć podnoszących kompetencje (wiedza, umiejętności, postawy) i kwalifikacje w obszarze warsztatu antydyskryminacyjnego, przeciwdziałania dyskryminacji i przemocy oraz przygotowujących do prowadzenia zajęć, a także reagowania i interwencji w sytuacjach dyskryminacji w szkole (zakres tematyczny, ujednolicona terminologia, minimalny poziom wiedzy niezbędny do „zaliczenia", czas trwania, wielkość grupy, kompetencje osób prowadzących itd.)."
Cała treść wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich dostępna jest tutaj: http://www.sprawy-generalne.brpo.gov.pl/pdf/2011/12/690507/1655159.pdf
Raport "Wielka nieobecna – o edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce" został
wydany dzięki wsparciu finansowemu Fundacji im. Stefana Batorego. Wersję elektroniczną raportu można pobrać tutaj.