List Koalicji na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej do Anny Zalewskiej, Minister Edukacji Narodowej

Szanowna Pani Minister,

 

W imieniu Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej (TEA) oraz Koalicji na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej – porozumienia 58 organizacji pozarządowych i partnerów społecznych działających na rzecz edukacji i równości, zwracamy się do Pani, przedstawiając cele i postulaty Koalicji oraz prosząc o osobiste spotkanie.

 

Koalicja na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej powstała w 2011 roku i łączy organizacje, grupy i podmioty z 19 miast oraz mniejszych miejscowości z całej Polski. W jej skład wchodzą instytucje od wielu lat pracujące ze szkołami i środowiskiem nauczycielskim w obszarze praw człowieka i równości. 

 

Celem Koalicji jest wprowadzenie rzetelnej edukacji antydyskryminacyjnej do edukacji formalnej w Polsce. Od 2011 roku Koalicja prowadzi dialog z decydentami i decydentkami systemu oświaty, prezentując diagnozę systemu edukacji formalnej, ekspertyzę w obszarze edukacji antydyskryminacyjnej oraz wskazując priorytetowe obszary do zmiany, by równość, wolność od przemocy i dyskryminacji oraz godność i bezpieczeństwo wszystkich dzieci i dorosłych w szkole mogła być zapewniana. 

 

Uznajemy zapobieganie wszelkiej dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami za jedno z podstawowych zadań szkoły, która ma wychowywać do życia w demokratycznym społeczeństwie. Stąd wysoce niepokojąca jest dla nas sytuacja, w której szkoły w Polsce są miejscem nierównego traktowania ze względu na płeć, rasę, pochodzenie narodowe i etniczne, wyznanie i bezwyznaniowość, niepełnosprawność, orientację seksualną, status społeczno-ekonomiczny i inne przesłanki. Na fakt ten wskazują zarówno badania jednostek akademickich, instytutów badawczych i środowisk pozarządowych, jak i sami nauczyciele, nauczycielki, uczniowie, uczennice i ich rodzice / opiekunowie. 

 

Rozwiązania już istniejące w systemie oświaty są rozwiązaniami zdecydowanie niewystarczającymi, mało skutecznymi i doraźnymi. Szkoły w Polsce wciąż nie są wolne od dyskryminacji, mowy nienawiści i przemocy motywowanej uprzedzeniami. W związku z występowaniem tych zjawisk szkoły w Polsce nie są także miejscami bezpiecznymi – tymczasem bezpieczeństwo jest podstawowym warunkiem uczenia się. 

 

Licząc na możliwość osobistej prezentacji Pani Minister postulatów Koalicji na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej w najbliższej przyszłości, przedstawiamy najważniejsze z nich: 

 

1. Uruchomienie regularnego kursu doskonalenia nauczycieli/nauczycielek, wzmacniającego ich kompetencje do reagowania i przeciwdziałania dyskryminacji, mowie nienawiści oraz przemocy motywowanej uprzedzeniami.

 

Wciąż brakuje regularnego trybu doskonalenia nauczycieli/nauczycielek w obszarze edukacji antydyskryminacyjnej, przygotowującego do reagowania i przeciwdziałania dyskryminacji w szkołach. Nauczyciele/nauczycielki nie mają usystematyzowanego dostępu do tego ważnego obszaru wiedzy. Dobrze przygotowani nauczyciele/nauczycielki to podstawowy warunek zapewnienia dzieciom i młodzieży bezpieczeństwa oraz poszanowania ich praw bez względu na jakąkolwiek cechę. Wielu takich nauczycieli/nauczycielek prowadzi edukację antydyskryminacyjną w swoich szkołach, zdając sobie sprawę z tej pilnej potrzeby. Ich możliwości pozyskiwania wiedzy i rozwoju powinny być szersze i systemowo dostępne. 

 

2. Wprowadzenie, wspólnie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, tematu przeciwdziałania dyskryminacji do standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela oraz do szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.

 

Koalicja stoi na stanowisku, że przeciwdziałanie dyskryminacji jest jedną z kluczowych kompetencji nauczycieli/nauczycielek, gwarantującą wszystkim uczniom równy poziom ochrony przed naruszeniami i przemocą. Konsekwentnie, kompetencja ta powinna być zapisana w aktach prawnych regulujących kwalifikacje i standardy kształcenia w zawodzie nauczyciela. Jednocześnie wesprze to znacząco realizację wymagań kierowanych do szkół od maja 2013, zgodnie z którymi szkoły mają obowiązek realizacji działań zapobiegających dyskryminacji, skierowanych do całej społeczności szkoły, a także realizację zapisów podstawy programowej dotyczącej roli szkoły w zapobieganiu wszelkiej dyskryminacji. 

 

3. Wprowadzenie systemowej zmiany do procedury zatwierdzania do użytku podręczników szkolnych tak, aby wyeliminować z nich treści dyskryminacyjne.

 

Badania własne TEA, jak i badania innych organizacji członkowskich Koalicji i ośrodków badawczych (m.in. Feminoteka, Kampania Przeciw Homofobii, Żydowskie Stowarzyszenie Czulent, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) wskazują, że mimo istnienia ogólnych wytycznych dla recenzentów, w podręcznikach stosowanych w polskich szkołach i zatwierdzonych do użytku przez MEN nadal znajdują się treści wzmacniające stereotypy i dyskryminację. Zobowiązania MEN odnoszące się do tej problematyki wpisane są w Krajowy Program Działań na rzecz Równego Traktowania – tym bardziej Koalicja postuluje rewizję wytycznych dla recenzentów po to, by osoby te otrzymały jasne wskazówki i narzędzia pozwalające nie kierować do użytku szkolnego materiałów zaprzeczających zasadzie równego traktowania i niedyskryminacji. 

 

4. Przygotowanie i szerokie upowszechnienie informacji dla nauczycieli/ nauczycielek, rodziców oraz dzieci i młodzieży na temat możliwości reagowania i postępowania w przypadkach dyskryminacji i przemocy doświadczanej w szkole.

 

Wyjątkowo pilnym, ale też praktycznym działaniem jest upowszechnienie rzetelnych i wyczerpujących informacji na temat możliwości pomocy, jaką uczniowie/uczennice i ich rodzice mogą uzyskać w sytuacji dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami, do której doszło w szkole. Podobnie, przystępnych i konkretnych informacji na temat możliwości reagowania w takich sytuacjach potrzebują nauczyciele/nauczycielki. Wierzymy, że bezczynność wobec istniejących naruszeń praw dziecka, wynika często nie tyle ze złej woli, lecz przede wszystkim z braku wiedzy na temat właściwych możliwości działania.

 

5. Podtrzymanie praktyki oficjalnego występowania Minister Edukacji Narodowej do kuratoriów i szkół na temat wagi przeciwdziałania dyskryminacji.

 

Uwzględnianie perspektywy antydyskryminacyjnej w życiu szkoły – mimo istniejących wymagań prowadzenia edukacji antydyskryminacyjnej obejmującej całą społeczność szkolną – pozostawało najczęściej zależne od dobrej woli i gotowości zmotywowanych nauczycieli/ nauczycielek. Wystąpienia kolejnych Ministrów Edukacji Narodowej na temat wagi edukacji antydyskryminacyjnej w 2012 i 2014 roku z okazji Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka 10 grudnia były jasnym sygnałem wspierającym i legitymizującym zaangażowanie nauczycieli i nauczycielek. Liczymy na to, że Pani Minister w podobny sposób podkreślać będzie publicznie wagę praw człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji w życiu szkoły. 

 

6. Wpisanie do podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2016/2017 edukacji antydyskryminacyjnej, w szczególności w zakresie wspierania dialogu międzykulturowego i integracji społecznej.

 

Problem izolowania, wyzwisk i pobić domniemanych lub rzeczywistych migrantów narasta, przejawiając się także w środowisku szkolnym. Jest to jedynie odbicie szerszej sytuacji społecznej i postaw wyrażanych przez dorosłych, niemniej szkoła bezwzględnie powinna wspierać uczniów i uczennice, a także całą szkolną społeczność do życia w społeczeństwie otwartym na różnice, z szacunkiem dla różnorodności i bez nienawiści podbitej lękiem. Uwzględnienie przez Panią Minister edukacji antydyskryminacyjnej, w szczególności w zakresie wspierania dialogu międzykulturowego i integracji społecznej w kierunkach polityki oświatowej na przyszły rok szkolny wesprze zaangażowanie szkół w przeciwdziałanie ksenofobii, mowie nienawiści i budowanie bezpiecznych przestrzeni do uczenia się i rozwoju wszystkich dzieci. 

 

Zwracamy się z prośbą o spotkanie z Panią Minister, licząc na możliwość kontynuacji dialogu z Ministerstwem Edukacji Narodowej jako najważniejszym podmiotem systemowej zmiany na rzecz szkoły wolnej od dyskryminacji i przemocy.

 

Z wyrazami szacunku, w imieniu Koalicji na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej,

                                         

Małgorzata Dymowska

Członkini Zarządu Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej

 

Natalia Sarata

Współkoordynatorka Koalicji na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej

 

                                    

Organizacje członkowskie Koalicji na rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej:

 

1. Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa

2.Amnesty International Polska, Warszawa

3.Fundacja Autonomia, Kraków

4.Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa

5.Centrum Inicjatyw UNESCO, Wrocław

6.Ekspedycja w Głąb Kultury, Zabrze 

7.Fundacja Feminoteka, Warszawa

8.Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa

9.Stowarzyszenie Homo Faber, Lublin

10.Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa

11.Stowarzyszenie Lambda Warszawa, Warszawa

12.Stowarzyszenie Inicjatyw Niezależnych MIKUSZEWO, Poznań

13.Fundacja Dla Odmiany, Warszawa 

14.Stowarzyszenie Jeden świat, Poznań 

15.Związek Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa

16.Stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita, Warszawa

17.Grupa Edukatorów Seksualnych PONTON, Warszawa

18.Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Warszawa

19.Stowarzyszenie Pro Humanum, Warszawa

20.Fundacja Przestrzeń Kobiet, Kraków

21.Stowarzyszenie W stronę dziewcząt, Warszawa

22.Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa „Bardziej kochani”, Warszawa

23.Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa

24.Fundacja Klamra, Żywiec

25.Stowarzyszenie Romów w Polsce, Oświęcim

26.Stowarzyszenie Kulturalno-Edukacyjno-Naukowe „KEN", Warszawa

27.Stowarzyszenie INTERKULTURALNI PL, Kraków

28.Stowarzyszenie na rzecz Kultury i Dialogu 9/12, Białystok

29.Grupa Edukacyjna Poradni Zdrowia Psychoseksualnego „Bez tabu", Gdańsk

30.Stowarzyszenie dla Dzieci i Młodzieży SZANSA, Głogów

31.Fundacja Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa

32.Fundacja Osiem Marzeń, Szydłowiec

33.Stowarzyszenie „NIGDY WIĘCEJ", Warszawa

34.Hollaback! Polska, Warszawa

35.Fundacja Trans-Fuzja, Warszawa

36.Centrum Żydowskie w Oświęcimiu, Oświęcim

37.Fundacja Rownosc.org.pl, Kraków 

38.Stowarzyszenie Na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych oraz Osób Queer „Pracownia Różorodności", Toruń

39.Fundacja REVERS, Wrocław

40.Akceptacja. Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób Homoseksualnych, Biseksualnych i Transpłciowych, Warzawa

41.Stowarzyszenie Kolektyw Odrobina Kultury, Warszawa

42.Fundacja Aktywizacja, Warszawa

43.Stowarzyszenie na rzecz Profilaktyki i Edukacji Seksualnej TUMA, Starogard Gdański

44.Stowarzyszenie Kofe(m)ina, Olsztyn

45.Fundacja Pozytywnych Zmian, Bielsko-Biała

46.Fundacja na rzecz Różnorodności Polistrefa, Kraków

47.Fundacja na rzecz Równości, Wrocław

48.Fundacja Ośrodka KARTA, Warszawa

49.ANTERIS Fundacja Pomocy Prawnej, Gdynia

50.Fundacja HerStory, Lublin

51.Stowarzyszenie Naukowe Psychologia i Seksuologia LGBT, Kędzierzyn-Koźle

52.Stowarzyszenie Montaż, Bielsko-Biała

53.Fundacja Punkt Widzenia, Wrocław

54.Stowarzyszenie na rzecz Osób LGBT „Tolerado”, Gdańsk

55.Stowarzyszenie Strefa Wenus z Milo, Kraków

56.Fundacja Droga Wolna, Szczecin 

57.Fundacja Szkoła Bez Dyskryminacji "Czarna Owca", Wrocław

58.Społeczny Monitor Edukacji, Warszawa

 

 

Do wiadomości:

Jarosław Gowin, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Wojciech Kaczmarczyk, Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania

Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich

Marek Michalak, Rzecznik Praw Dziecka

 

Kontakt w sprawie listu:

Małgorzata Dymowska, Natalia Sarata, koalicja@tea.org.pl