Ekspercki głos TEA w kampanii “Stop mowie nienawiści” Fundacji im. S. Batorego: “Mowa nienawiści w szkołach – jak reagować?”

 

Nazywaj rzeczy po imieniu

 

W bezpośredniej reakcji na mowę nienawiści dobrze jest zrobić przynajmniej dwie rzeczy. Po pierwsze, jednoznacznie nazwać to, co się wydarzyło poprzez powiedzenie: „słowo, którego użyłeś jest obraźliwie”, „to przejaw uprzedzeń wobec konkretnych osób”, „to nienawistne określenie”. Po drugie, zaznaczyć swój sprzeciw: „zdecydowanie mi to nie pasuje”, „nie zgadzam się na używanie tego typu słów”. Można także podzielić się własnymi odczuciami, powiedzieć np. „bardzo mi przykro, że coś takiego miało miejsce w naszej szkole” oraz wprost wesprzeć osobę, która została zaatakowana, mówiąc: „w podobnych sytuacjach możesz zawsze do mnie się zwrócić”, „nie jesteś sama/sam”, „jesteś dobrą i mądrą osobą, nikt nie ma prawa tak do ciebie mówić”.

 

Nie obrażaj

 

To, o czym warto pamiętać w reagowaniu na nienawiść i uprzedzenia to, aby jednoznacznie wesprzeć osobę, która narażona jest na nienawiść, ale także zachować postawę szacunku wobec osoby, która użyła nienawistnego określenia – nie poniżać jej, ani nie obrażać.

 

Informuj

 

Oprócz reagowania na konkretne sytuacje ważne jest, aby budować wiedzę na temat dyskryminacji, mowy nienawiści i przemocy motywowanej uprzedzeniami. To stałe zadanie dla społeczności szkolnej. Każda szkoła czy klasa potrzebuję wspólnych rozmów na temat tego, w jaki sposób dba o bezpieczeństwo wszystkich, równe prawa i wzajemny szacunek. Reagowania na dyskryminację można się nauczyć i wiedza ta powinna być jednym z elementów nauczania.

 

Z badań TEA wynika, że tematyka związana ze stereotypami, uprzedzeniami i dyskryminacją cieszy się dużym zainteresowaniem uczniów i uczennic. Mimo że jest potrzebna i bliska doświadczeniom młodzieży, w szkołach w Polsce cały czas jednak należy do rzadkości. Jedna z uczennic uczestniczących w badaniu TEA mówi: „nie mamy zajęć na takie tematy, po prostu w szkole nie poruszają tematów, które by nas naprawdę interesowały, (…) my chętnie o tym rozmawiamy, bo nas to interesuje, a u nas w szkole to się omija”.

 

Aby skutecznie przeciwdziałać mowie nienawiści w szkołach potrzebne są więc dwie rzeczy: zdecydowane reakcje na każdy przejaw uprzedzeń oraz regularna edukacja antydyskryminacyjna – prowadzona w kontakcie z uczniami i uczennicami, w oparciu o ich doświadczenia i odnosząca się do istotnych dla nich problemów. Tylko w ten sposób jesteśmy w stanie zapewnić, że szkoła będzie miejscem wolny od dyskryminacji i przemocy.

 

Autorka: Marta Rawłuszko, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej
 

Na podstawie: „Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona. O budowaniu edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce”. Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki, Marcin Starnawski (red.). Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej. Warszawa 2015.