Biblioteka TEA

Uwaga! Warsztat antydyskryminacyjny online może wywoływać opór wśród osób uczestniczących ze względu na treści, ale również formułę. Dystans i specyfika pracy w przestrzeni wirtualnej mogą prowadzić do niewypowiedzianych napięć i konfliktów, oceniających i wartościujących komentarzy. Ponieważ proces grupowy przebiega inaczej w wirtualnej, umownej przestrzeni, łatwiej jest takich sytuacji nie zauważyć jako osoba prowadząca. Kluczowy jest również fakt, czy grupa ma już wspólną historię poza warsztatem, czy dopiero się na nim poznaje i formuje.

Proponujemy kilka aktywności do wyboru w zależności od sytuacji i potrzeby, która zostanie zauważona w grupie przez osobę prowadzącą. Ćwiczenia i porady nie mają charakteru zamkniętych scenariuszy i można je dowolnie wykorzystywać w zależności do sytuacji na wirtualnej sali szkoleniowej.

Cel tych zajęć jest zaangażowanie osób uczestniczących w działanie podczas warsztatu z użyciem kamery lub tablicy.

Dla wielu osób uczestniczących spotkania online, takie jak streamingi w social mediach czy webinaria, są synonimem jednostronnej komunikacji i co najwyżej dają możliwość zadania pytania na czacie. Warsztat, o czym wspominałyśmy w niniejszym materiale, zakłada zaangażowanie obydwu stron. I choć osoby prowadzące starają się rozumieć ograniczenia, jak warunki lokalowe, obecność innych osób w przestrzeni domowej czy wreszcie możliwości technologiczne, to jednak domyślnym sposobem uczenia się jest interakcja i wymiana we wspólnej przestrzeni wirtualnej.

1. Weź coś pokaż

„Weź coś pokaż” to typ ćwiczenia, które bazuje na interakcji z włączeniem kamerki lub opcjonalnie przesłaniem zdjęcia czy linków np. do piosenek. To ćwiczenie dobre na otwarcie spotkania albo na przerywnik po przerwie podczas dłuższego spotkania.

Warianty ćwiczenia:

1 wariant: Poproś każdą osobę z grupy, żeby przygotowała jeden przedmiot lub rzecz, która kojarzy im się z równością albo różnorodnością. Następnie poproś ich o pokazanie go do kamery i opowiedzenie o nim w kilku zdaniach. Na pokazanie i omówienie przeznacz po minucie na jedną osobę. Możesz też poprosić grupę o wskazywanie kolejnej osoby do prezentacji, motywując tym samym do uważania na inne osoby mówiące.

2 wariant: Przed przerwą poproś osoby o przygotowanie playlisty dla grupy, czyli wrzucenie na tablicę interaktywną linków do piosenek polecanych grupie do posłuchania podczas przerwy. Zaproś osoby do powiedzenia jaką piosenkę i komu dedykują. Możecie wtedy wspólnie wysłuchać pierwszych 20–30 sekund. W tym wariancie warto zwrócić uwagę na ryzyko, że jeśli to grupa młodzieżowa z wcześniejszą historią, to mogą w piosenkach być ukryte komentarze czy opinie o innej osobie. W tej sytuacji warto odwołać się do kontraktu lub nawet zrezygnować z przeprowadzenia tego wariantu.

3 wariant: Poproś każdą z osób z grupy o pokazanie jednego zdjęcia, które ma w telefonie (może je wkleić na tablicę interaktywną lub na czacie) i powiedzenia, jak to zdjęcie ją_jego opisuje.

4 wariant: Ten wariant dobrze pracuje przy spotkaniu online grupy, z którą już nawiązało się relację, najczęściej przy kolejnym dniu warsztatowym. Pytanie, które ma zainspirować do pokazania czegoś, brzmi: „Czego nie widać w kamerce?”. Czyli pokaż coś, co jest poza zasięgiem, co może odstawiłeś z tła przed połączeniem się, co chciałaś_chciałeś schować poza zasięgiem, a może coś, co jest po prostu w innej części pokoju, za oknem i czym chcesz się pochwalić innym osobom uczestniczącym.

W każdym z wariantów należy przeznaczyć przynajmniej minutę na interakcję z każdą osobą uczestniczącą. Żeby zaangażować jak najwięcej osób można stosować rundę ze wskazywaniem kolejnych osób mówiących przez poprzednika/poprzedniczkę albo przy większej liczbie osób podzielić je na grupy dyskusyjne.

2. Opór niejedno ma zdanie

Komentarz metodyczny wspierający identyfikowanie oporu w grupie oraz dający wskazówki ku rozwiązaniu w zakresie komunikacyjnym.

Opór w wirtualnej sali szkoleniowej manifestuje się na różne sposoby, ale warto zwrócić uwagę, jeśli pojawia się on jako następujące sformułowania:

Z kategorii „to oczywiste”:

• „po co mamy to robić / o tym mówić, przecież to oczywiste”
• „wszyscy przecież wiedzą, że…”
• „nie potrzebujemy warsztatu antydyskryminacyjnego, bo akceptujemy innych”

Z kategorii „powiem wam jak jest”:

• „generalnie ludzie zachowują się tak, kiedy…”
• „w tej kulturze normą jest, że dorośli mężczyźni…”
• „wobec tej grupy używa się takiego języka”

Z kategorii „wszyscy to znają”, jak np.:

• „ten Ted Talk jest sprzed 15 lat, wszyscy go znają”
• „to koło tożsamości to uproszczenie”
• „te zdjęcia nie oddają całości/złożoności”

Każdy z komentarzy z powyższych kategorii, szczególnie gdy wypowiadany w imieniu grupy, może sygnalizować opór wobec tematyki czy ćwiczenia, które zostało zaproponowane. Warto, żeby osoba prowadząca odniosła się do takiego komentarza, tłumacząc merytorycznie cele ćwiczenia, warsztatu czy też zasadność użycia danego materiału.

Odpowiedź na tak sformułowane opinie powinna zawierać:

• odniesienie do celów warsztatu czy wykorzystywanego materiału,
• odwołanie się do różnorodności grupy, ich doświadczenia i zasady nie mówienia w imieniu innych,
• odwołanie do kontraktu, jeśli została wprowadzona zasada dotycząca komunikatu „ja”
• sprawdzenie temperatury w grupie dotyczącej zainteresowania daną kwestią/ tematem/ ćwiczeniem (bardziej zainteresowania niż wiedzy na dany temat) – odwołanie się do mądrości grupy, która może stanowić przeciwwagę dla jednej opinii.

Dodatkowo może zawierać szczegółowe pytania bezpośrednio do osoby wyrażającej daną opinię:

1. Dlaczego tak uważasz?
2. Skąd masz pewność, że inne osoby w grupie są tego samego zdania?
3. Na jakiej podstawie formułujesz tę opinię?
4. Co to znaczy, że coś jest „oczywiste”?

3. Usłysz wszystkie argumenty (45–60 minut)

W sytuacji, gdy pojawiają się powtarzające zdanie odrębne i konfrontujące w grupie, warto skorzystać z pracy w mniejszych grupach, w której powstanie lista argumentów wspierających dane zdanie / sformułowanie. Zatrzymujemy wtedy pracę i dzielimy osoby na grupy z prośbą o sformułowanie możliwie wielu argumentów za danym stwierdzeniem. Zapraszamy do oddzielnych pokoi. Prosimy, żeby każda z grup na forum odczytała je wszystkie, a kolejne grupy dołożyły takie, które jeszcze nie zostały wypowiedziane. Warto je spisywać na wirtualnej tablicy (15–20 min).

Następnie pytamy czy pojawiły się jakieś inne argumenty, w związku z tym co usłyszeliście. Jeśli argumenty zostały wyczerpane, zmieniamy zdanie na przeciwne. Zachęcam do zmiany całego zdania, a nie tylko prostego dodania nie do czasownika.

Przykłady:

• Uchodźcy powinni wracać do siebie.
• Uchodźcy powinni być w Polsce mile widziani / dobrze przyjmowani.

Powtarzamy sekwencję z argumentami popierającym dla tego zdania i odczytujemy je na forum. Dla każdej grupy są potrzebne dwie tablice oddzielne na argumenty do argumentacji każdego zdania osobna – ewentualnie jedna podzielona na dwie części / kolumny (15–20 min).

Osoba prowadząca nie komentuje przedstawianych argumentów i nie ocenia ich. Może zadawać dodatkowe pytania lub parafrazować stwierdzenia pytając czy dobrze je rozumie, ale nie podpowiada czy prezentuje swoich. Warto też czasami dla lepszego zrozumienia dodać kontekst lub nakreślić sytuację edukacyjną, np. zapytać kto może taki argument wypowiedzieć i w jakich okolicznościach, albo na kim taki argument zrobi największe wrażenie pozytywne lub negatywne.

Po przejściu tej pracy grupowej warto powiedzieć, że za każdym zdaniem stoją jakieś argumenty, nawet jeśli jest to zdanie, z którym się nie zgadzaliśmy. Żeby lepiej zrozumieć i odpowiedzieć, czy wejść w dyskusję z kimś o innych poglądach, z głosem, z którym się nie zgadzamy, warto rozumieć, jakie są przyczyny takiego sposobu myślenia czy postrzegania świata. Taka praca pozwala każdej osobie uczestniczącej na refleksję nad własnymi poglądami, nad ich granicami; czy je zniuansować, czy sprawdzić, które z argumentów znaczą dla danej osoby więcej, a które mniej. Warto też odnieść się do różnorodności argumentów bazujących na danych i faktach lub czerpiących z emocji, uogólniających doświadczenie do konkretnego przekonania na jakiś temat, powielających obiegową opinię. Warto też poprosić grupę o refleksję indywidualną nad tym, który rodzaj argumentacji działał na nich najbardziej i czy byli w stanie to zaobserwować.

Następnie zapraszamy do indywidualnej refleksji nad tym, które z zaprezentowanych argumentów były ważne dla osoby słuchającej, co w tym procesie było ważne, ciekawe. W tym celu warto przygotować tablicę do spisania refleksji, które dla osób uczestniczących były ważne, zostały zasiane, będą drążyć skałę albo może przeraziły, w postaci ziarenek / kropli / gromów.

Ważne, żeby dobrze skategoryzować te refleksje według poniższych wskazań:

• ziarno – to wiedza, coś do sprawdzenia, warte poszukania, rozwinięcia,
• kropla – coś nowego, odżywczego, dopełniającego punkt widzenia,
• grom – coś przerażającego, co budzi niezgodę, oburzenie.

Na przykład:

• Ziarnem w tym ćwiczeniu było dla mnie to, że dużo bardziej reagowałam na argumenty emocjonalne niż związane z danymi. Chciałabym znaleźć jakieś badania na ten temat w psychologii czy socjologii.
• Kroplą jest to, że byłam w stanie zrozumieć na jakimś poziomie argumenty przeciwne od moich, jak np. XY i że ktoś ma prawo tak myśleć.
• Gromem było to, że jest tyle argumentów za poglądami, na które nie mam zgody i które odczłowieczają innych ludzi. Finansowe, emocjonalne, z poziomu wartości jak patriotyzm czy bezpieczeństwo itd.

W celu ich zapisania warto przygotować trzy oddzielne części na tablicy z ikonkami symbolizującymi poszczególne, aby grupa mogła je samodzielnie zapisać.

Powiedz, że zachęcasz do wypełnienia wszystkich trzech, ale jeśli komuś nie przychodzą do głowy, to wypełnienie dwóch też jest w porządku. Następnie przyjrzyjcie się im z całą grupą na zakończenie tego ćwiczenia. Te zapisy możesz również wykorzystać, szczególnie z kategorii ziarno, do przygotowania kolejnej lekcji. (15–20 min).