fbpx Skip to content

Biblioteka TEA

Scenariusz zajęć

Edukacja antydyskryminacyjna globalnie – czyli jak?

Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej definiuje edukację antydyskryminacyjną jako  „świadome działanie podnoszące wiedzę i umiejętności, wpływające na postawy,a także mające na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami oraz wspieranie równości i różnorodności”. Należy zatem mówić o przeciwdziałaniu dyskryminacji z globalnej perspektywy i ważnych w tym obszarze wyzwań, takich jak np. migracje, kryzys klimatyczny, rosnące nierówności ekonomiczne i społeczne, które z kolei prowadzą do zachowań dyskryminujących. W ramach tego opracowania pokażemy kilka podstawowych aktywności edukacyjnych, które skłonią uczestniczące w nich osoby do refleksji nad globalnymi problemami, które mają wpływ na ich codzienne życie.

Do zajęć będziesz potrzebować:
  • platforma online umożliwiająca pracę w mniejszych grupach (Teams, Zoom, inne)
  • teksty do analizy
Cele zajęć:

Uczeń_uczennica:

  1. Uświadamia sobie, że funkcjonują w złożonym i współzależnym świecie.
  2. Rozumie, czym są globalne wyzwania i jaki mają wpływ na nasze codzienne życie.
  3. Rozumie, że przesłanki dyskryminacji mogą mieć wymiar globalny.
  1. Rozpocznij zajęcia dotyczące perspektywy globalnej od przedstawienia celów zajęć. Jeśli pracujesz z grupą na danej platformie po raz pierwszy, wyjaśnij, w jaki sposób włączać i wyłączać mikrofon, jak uruchomić kamerkę, skorzystać z czatu, reakcji i innych funkcji, które według Ciebie będą potrzebne (5 min).

  1. Jeśli grupa, z którą pracujesz, nigdy jeszcze nie zajmowała się tematyką globalną w edukacji antydyskryminacyjnej, zachęcam do tego, by zajęcia rozpocząć od wspólnego obejrzenia krótkiego klipu filmowego, przygotowanego przez norweską organizację SAIH:

Zachęć grupę do refleksji po obejrzeniu filmu. Zapytaj, co było zaskakujące, co wzbudziło zdziwienie, co z tego filmu osoby uczestniczące dla siebie wyniosły. Taką rozmowę warto przeprowadzić na forum. Jeśli jednak grupa liczy więcej niż 15 osób, zachęcam do zaproszenia osób do dyskusji w mniejszych grupach –  daje to większe pole do wypowiadania się osobom mniej śmiałym.


3. Analiza tekstów.

  • Zaproś uczestników_uczestniczki do pracy w mniejszych grupach złożonych z  ok.  4–5 osób. Wyjaśnij, że teraz będziecie się zajmować analizą dwóch tekstów. Pierwszy to fragment z książki „Heban” Ryszarda Kapuścińskiego, drugi to fragment artykułu „Jak pisać o Afryce”, którego autorem jest Binyavanga Wainaina.
  • Jeśli grupa jest liczna, możesz każdej z nich dać po jednym fragmencie z każdego tekstu, aby potem dyskusja była bardziej zróżnicowana. Ważne jest to, żeby osoby uczestniczące mogły zestawić obu autorów ze sobą.
  • Jak przekazać grupom teksty? Najłatwiej będzie je wkleić na tablice na jamboardzie i wysłać każdej grupie link do takiej tablicy. To może być jeden, wspólny Jamboard, tylko z oddzielnymi tablicami dla każdej grupy.

Poproś o uważne przeczytanie tekstów, zachęć do dyskusji nad poniższymi tematami:

  1. Jakie są wasze pierwsze wrażenia po przeczytaniu tekstów i zestawieniu ich ze sobą?
  2. Co zrobiło na was największe wrażenie?
  3. Co było najbardziej zaskakujące?
  4. Jaki obraz ludzi/miejsc/kultury przedstawia Ryszard Kapuściński, a jaki Binyavanga Wainaina?
  5. Jaki wpływ każdy z tych opisów może mieć na osoby, których dotyczy?
  6. Jaki cel napisania książki/tekstu miał każdy z autorów?
  7. Czego dowiadujecie się o świecie z tych krótkich fragmentów tekstów?

Zachęć każdą grupę do przygotowania na podstawie dyskusji plakatu lub graficznej notatki i przedstawienia wniosków płynących z dyskusji np. za pomocą jamboardu. Omówcie wspólnie konkluzje, najlepiej na forum. Zadbaj, by nie zabrało to zbyt wiele czasu.

W ramach podsumowania zaproś każdą osobę do napisania jednego swojego postanowienia/celu/zadania na najbliższy czas w kontekście mówienia o różnorodności odmienności i nie do końca znanych krajach czy kulturach. Wykorzystaj do tego nową tablicę na jamboardzie i poproś o zapisywanie przemyśleń na oddzielnych post-itach.

Materiały dydaktyczne – teksty (kliknij tytuł, aby rozwinąć)

Ryszard Kapuściński, „Heban”, wydawnictwo Czytelnik, 1998 rok (strona 9 i 252)

(…)

Jestem tu od tygodnia. Próbuję poznać Akrę. To jakby rozmnożone, powielone miasteczko, które wypełzło z buszu, z dżungli i zatrzymało się nad brzegiem Zatoki Gwinejskiej. Akra jest płaska, parterowa, licha, ale są też domy, które mają jedno i więcej pięter. Żadnej wymyślnej architektury, żadnego zbytku ni pompy. Tynki zwyczajne, ściany w kolorach pastelowych, jasnożółtych, jasnozielonych. Na tych ścianach pełno zacieków. Świeże, po porze deszczowej tworzą nieskończone konstelacje i kolaże plam, mozaik, fantastycznych map, esów-floresów. Ciasno zabudowane śródmieście. Ruch, tłoczno, gwarno, życie toczy się na ulicy, Ulica to jezdnia oddzielona od pobocza otwartym ściekiem-rynsztokiem. Nie ma chodników. Na jezdni samochody wmieszane w tłum ludzi. Wszystko to posuwa się razem – przechodnie, auta, rowery, wózki tragarzy, jakieś krowy i kozy. Na poboczu, za ściekiem, wzdłuż całej ulicy – życie domowe i gospodarcze. Kobiety ubijają maniok, pieką na węglach bulwy taro, gotują jakieś potrawy, handlują gumą do żucia, herbatnikami i aspiryną, piorą i suszą bieliznę. Na widoku, jakby obowiązywał nakaz, żeby o ósmej rano wszyscy opuszczali domy i przebywali na ulicy. W rzeczywistości przyczyna jest inna: mieszkania są małe, ciasne, ubogie. Duszno, nie ma wentylacji, powietrze jest ciężkie zapachy, mdłe, nie ma czym oddychać. Poza tym, spędzając dzień na ulicy, można brać udział w życiu towarzyskim. Kobiety cały czas rozmawiają ze sobą, krzyczą, gestykulują, a potem śmieją się. Stojąc tak nad garnczkiem czy miednicą mają świetny punkt obserwacyjny. Mogą widzieć sąsiadów, przechodniów, ulicę, przysłuchiwać się kłótniom i plotkom, śledzić wypadki. Cały dzień człowiek jest  wśród ludzi, jest w ruchu i na świeżym powietrzu.

(…)

Znaczną część obszaru Liberii pokrywa dżungla. Gęsta, tropikalna, wilgotna malaryczna. Mieszkają w niej niewielkie, biedne i słabo zorganizowane plemiona (ludy potężne, o silnych strukturach militarnych i państwowych, żyły najczęściej na szerokich otwartych przestrzeniach sawanny. Ciężkie warunki zdrowotne i komunikacyjne dżungli afrykańskiej sprawiły, że takie organizmy nie mogły tam powstać). Teraz na te tereny, zajmowane tradycyjnie przez miejscową, rodzimą ludność zaczynają się wprowadzać przybysze zza oceanu. Stosunki od początku układają się fatalnie, wrogo. Przede wszystkim Amerykańsko – Liberyjczycy ogłaszają, że tylko oni są obywatelami kraju. Reszcie – to jest dziewięćdziesięciu dziewięciu procentom ludności – odmawiają tego statusu, tego prawa. Według przyjętych ustaw ta reszta to tylko tribesmen (członkowie plemion), ludzie bez kultury, dzikusi i poganie.

Binyavanga Wainaina, „Jak pisać o Afryce” [źródło: https://globalna.ceo.org.pl/materialy/jak-pisac-o-afryce-binyavanga-wainaina/]

(…)

W swoim tekście traktuj Afrykę, jakby była jednym krajem. Jest gorąca i pylista, porośnięta trawami i pełna potężnych stad zwierząt oraz wysokich, chudych, głodujących ludzi. Albo też jest gorąca i parna, a zamieszkują ją bardzo niscy ludzie, którzy zjadają naczelne. Nie daj się zwieść precyzyjnym opisom. Afryka jest duża: pięćdziesiąt pięć krajów, dziewięćset milionów ludzi, którzy są za bardzo zajęci głodowaniem, umieraniem, prowadzeniem wojen lub emigrowaniem, żeby czytać twoją książkę.

(…)

Wśród twoich afrykańskich postaci mogą się znaleźć nadzy wojownicy, lojalni słudzy, przepowiadacze przyszłości i jasnowidze, starzy mędrcy żyjący w glorii pustelników. Albo też skorumpowani politycy, nieudolni poligamiczni przewodnicy podróży oraz prostytutki, z którymi się przespałeś.

(…)

Wśród bohaterów musisz zawsze uwzględnić Głodującą Afrykankę, która snuje się niemal nago po obozie uchodźców i czeka na pomoc z Zachodu. Jej dzieciom muchy siadają na powiekach i rosną brzuchy z głodu, a piersi ma sflaczałe i pozbawione pokarmu. Musi wyglądać całkowicie bezradnie. Nie może mieć przeszłości ani historii; tego typu dygresje niszczą dramatyzm chwili. Jęczenie jest dobre. W czasie rozmowy twoja bohaterka nigdy nie może mówić nic o sobie, z wyjątkiem rozwodzenia się o swym (niewypowiedzianym) cierpieniu. Koniecznie opisz również ciepłą i mamusiowatą kobietę, która śmieje się szeroko i troszczy o ciebie. Nazwij ją po prostu Mama. Wszystkie jej dzieci są młodocianymi przestępcami.

(…)

Czytelnikom się nie spodoba, jeśli nie wspomnisz o świetle w Afryce. I o zachodach; koniecznie opisz zachód słońca w Afryce. Musi być rozległy i czerwony. Zawsze na bezkresnym niebie. Niezmierzone puste przestrzenie i dzika zwierzyna są absolutnie niezbędne – Afryka to Kraina Niezmierzonych Pustych Przestrzeni. Pisząc o ciężkim losie fauny i flory, koniecznie napisz, że Afryka jest przeludniona. Jeśli główny bohater jest na pustyni lub mieszka w dżungli wśród tubylców (nada się ktokolwiek niski), można wspomnieć, że Afryka została poważnie zdziesiątkowana przez AIDS lub Wojnę (użyj wielkich liter).

Komentarz metodyczny

Przeprowadzenie tych zajęć wymaga przygotowania od osoby prowadzącej, sprawdzenia swoich własnych postaw i ukrytych uprzedzeń dotyczących świata, ludzi, sytuacji. Bo każdy i każda z nas je ma. Często nawet z tych ukrytych uprzedzeń, w literaturze nazywanych unconscious bias, nie zdajemy sobie sprawy. Warto zatem przeczytać teksty wcześniej (najlepiej w całości) i zastanowić się nad nimi, przemyśleć jakie emocje i refleksje w nas wywołują. Zachęcam również do odpowiedzenia samemu_samej sobie na pytanie o to, co myślę o świecie, podziałach, nierównościach społeczno-ekonomicznych i czynnikach je powodujących. Warto też przeczytać z grupą –  a najlepiej zrealizować – scenariusz Marty Gontarskiej pt. „Przywilej i władza”.

Proponowane zajęcia mogą wpisywać się w program profilaktyczno-wychowawczy szkoły, zwłaszcza gdy w danym roku szkolnym nauczyciele_nauczycielki zamierzają pracować nad postawami takimi jak szacunek, tolerancja, otwartość, współpraca, przeciwdziałanie wykluczeniu. Podobnie z planem wychowawczym klasy. O ile wychowawca_wychowawczyni planują zajęcia w wymienionym obszarze tematycznym, to jak najbardziej takie zajęcia się w ten temat wpisują. Temat związany z tożsamością człowieka może być również elementem pozostałych lekcji przedmiotowych (WOS, geografia, historia, język polski).

Dodatkowe inspiracje

Z jakich dodatkowych materiałów możesz skorzystać, przygotowując się do tych zajęć? Polecamy:

  • animację Polskiej Akcji Humanitarnej „Jak mówić o większości świata” [link: https://www.youtube.com/watch?v=iKfxf9pAOR0];
  • książkę „Dlaczego nie rozmawiam już z białymi o kolorze skóry” Reni Eddo-Lodge, wydawnictwo Karakter;
  • publikację „Jak mówić o większości świata. Jak rzetelnie informować o krajach Południa”, Instytut Globalnej Odpowiedzialności;
  • możesz posłuchać muzyki z Mali, Senegalu czy Gambii –  wystarczy wejść na Spotify i wyszukać np. Rokia Traore, Orkiestra Baobab, Angelique Kidjo, Ayub Ogada, Etienne Mbappe, Salif Keita, Buika, Oumou Sangere, itp.

Więcej na ten temat

Zobacz także...

Logotyp projektu "Kalejdoskop Równości" oraz logotyp "Iceland Liechtenstein Norway - Active Citizens Fund"

 

Scenariusz został stworzony w ramach projektu „Kalejdoskop Równości”, realizowanego przez Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej. Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.

Skip to content