Biblioteka TEA

Część 1 – teoretyczna – Postawa uległa, asertywna, agresywna. 

1. Na wstępie przypomnij, w jaki sposób korzystać z głośników, kamery, czatu, tablicy Jamboard itp. Zrób próbę techniczną. Przedstaw cele lekcji i przejdź do zadania.

Czytanie tekstu „Dzień z życia Amelii” – (5 minut) 

Udostępnij tekst i zaproponuj OU przeczytanie go na forum. 

Amelia jest przewodniczącą klasy. Zawsze można na nią liczyć;  pomoże w zadaniu, odda swoje kanapki i pożyczy pieniądze. A kiedy kolega lub koleżanka z klasy zapomni bloku, Amelia pierwsza wyjmuje swój. Czasami czuje się wykorzystywana, zwłaszcza przez Olę, która często przepisuje od niej prace domowe, prosi o notatki i obraża się, gdy Amelia próbuje jej czasami odmówić.  Ostatnio relacja dziewczyn się popsuła. W poniedziałek wychowawca poinformował klasę o akcji charytatywnej, która odbędzie się w szkole. Klasa Amelii będzie zbierać pieniądze na kosztowną operację małego chłopca. Należało zrobić duże plakaty informujące o zbiórce oraz rozwiesić je w szkole i tablicach informacyjnych na osiedlu. Ola od razu zgłosiła się na ochotniczkę, bo chciała poprawić ocenę z zachowania. Zaraz przypomniała sobie, że Amelia pięknie rysuje w Paint i ma drukarkę z kolorowym tuszem. Poprosiła przyjaciółkę o przysługę. Amelia zgodziła się na zrobienie za Olę plakatów, pomimo zaplanowanej nauki do sprawdzianu z matematyki. Rano była niewyspana i zmęczona. Znów czuła się wykorzystana i nie mogła skupić się na rozwiązywaniu zadań. Po szkole wracała sama do domu, bo Ola wybiegła bez słowa pożegnania rozwieszać plakaty na osiedlu. 

2. Praca w zespołach 4-osobowych. (10 min)

Przyporządkuj osoby do pokoi, niech każda grupa zastanowi się nad jednym z poniższych zagadnień/pytań. Powiedz, że po tym zadaniu jedna osoba z każdej grupy zaprezentuje spostrzeżenia i wnioski na forum. 

Zaznacz, że na forum nie będziecie się obwiniać, ani przywoływać sytuacji, które mogłyby kogoś obrazić. Jeżeli ktoś chce podzielić się swoim doświadczeniem, niech zrezygnuje z mówienia imion osób w nim uczestniczących. Jeżeli podczas omawiania pojawią się próby ośmieszania kogoś lub obrażania, stanowczo zareaguj. Poproś o zakończenie takiej wypowiedzi i oddaj głos innej osobie. 

1. Jak nazwiecie postawę, którą reprezentuje Amelia, a jaką Ola ? Czym się taka postawa charakteryzuje? (postawa uległa, agresywna) 
2. Dlaczego Amelii trudno było odmówić? (presja otoczenia, strach przed odrzuceniem, chęć rozładowania trudnych emocji, unikanie konfliktów, brak odwagi i pewności siebie, nieumiejętność stawienia czoła konsekwencjom odmowy, wychowanie)
3. Jak mogła zachować się Amelka, aby zadbać o swoje potrzeby?
4. Czy jest możliwe odmawianie komuś w relacji przyjacielskiej lub koleżeńskiej? Jak to zrobić?
5. Czy Was spotkały podobne sytuacje? Kiedy i komu trudno było odmówić? Jakie uczucia się wtedy pojawiają?

3. Podsumowanie pracy w zespołach (10 min)

Jedna osoba z każdej grupy prezentuje wnioski. Moderuj rozmowę tak, aby każda chętna osoba mogła dodać coś do dyskusji. Nie oceniaj wypowiedzi, nie poprawiaj, podziękuj OU za dzielenie się na forum doświadczeniem. Zwróć natomiast stanowczą uwagę, gdy osoby próbują się oskarżać, ośmieszać lub obwiniać. 

Podsumuj rozmowę stwierdzeniem, że każdy człowiek ma prawo odmówić spełnienia czyjejś prośby, żądania, przysługi. Ciężko odmawia się innym, zwłaszcza bliskim: rodzinie, przyjaciółkom, kolegom, nauczycielom i nauczycielkom. Na szczęście można ćwiczyć sztukę odważnego i kulturalnego wyrażania swojego zdania bez poczucia winy czy agresji. Im częściej się to robi, tym łatwiej nam to przychodzi. Możesz powiedzieć (dla zachęty), że na następnych zajęciach będziecie ćwiczyć w praktyce techniki skutecznej odmowy. W tym celu należy wykonać obie części tego scenariusza (teoretyczną i praktyczną). 

4. Wyjaśnienie pojęć – (10 min) – praca na forum

Przedstaw i omów trzy typy postaw: ULEGŁĄ, ASERTYWNĄ I AGRESYWNĄ. Pokaż je na tablicy Jamboard lub dowolnej prezentacji. Zapytaj, który styl był charakterystyczny dla Amelii. 

Przykładowy model/plakat: 

5. Quiz (10 min)

Wyślij każdej osobie test na różne typy postaw, aby utrwalić materiał. Niech OU przyporządkują zachowania do postawy – uległej, asertywnej i agresywnej. W tym celu skorzystaj z edukacyjnej platformy np.: Wardwall, Quizlet, Quizizz. Możesz zrobić swój quiz lub skorzystać z innych.

Wpisz w wyszukiwarkę na jednej z platform hasło: asertywność . Przykładowe quizy: 

https://wordwall.net/pl/community/asertywno%C5%9B%C4%87

Zapytaj na forum o odczucia po tym zadaniu. Zadaj pytania naprowadzające.

• Czy łatwo było przyporządkować te zachowania? 
• Co was zaskoczyło? 
• Jakie wypowiedzi są charakterystyczne dla postawy asertywnej?

Być może pojawi się potrzeba opowiedzenia o swoich życiowych doświadczeniach. Wysłuchaj i podziękuj za zaangażowanie. 

• Na tym możesz zakończyć tę lekcję/zajęcia albo zrobić przerwę. 
• Powiedz, że na następnym spotkaniu będziecie ćwiczyć asertywne odmawianie na konkretnych przykładach, które samodzielnie przygotują na następne zajęcia. Potraktuj to jak “pracę domową lub pracę własną” . 
• Poproś OU, aby w domu lub w wolnej chwili pomyślały nad sytuacjami, w których trudno nam odmówić lub wyrazić swoje zdanie. Mogą być to przykłady rzeczywiste lub zmyślone. Najlepiej spisać pomysły na kartce. 
• Ważne! 

Jeżeli uznasz, że grupa nie dojrzała do pracy nad własnymi, rzeczywistymi sytuacjami lub masz obawę, że zrobi to w sposób ośmieszający lub obraźliwy dla innych, przygotuj własne przykłady “z życia wzięte” albo skorzystaj z tekstu “Dzień z życia Amelii”. Wtedy należy pracować w grupach nad możliwymi wersjami wydarzeń i dialogami pomiędzy przyjaciółkami. 

Część 2 – praktyczna – Trening asertywnej odmowy

1. Na początek nawiąż do poprzednich zajęć i przypomnij typy postaw. Pokaż ponownie model prezentujący postawę uległą, asertywną i agresywną. (5 min)

2. Burza mózgów (10 min)

Powiedz, że dziś będziecie ćwiczyć asertywne czyli pewne siebie, odważne, stanowcze odmawianie. Asertywna osoba szanuje innych ludzi, ale daje sobie prawo do odmowy i zaprezentowania swojego zdania w sposób kulturalny i szczery. Takie samo prawo daje innym. Nie oczekuje, że każde jej żądanie czy prośbę inni muszą spełnić. Kieruje się zasadą:

{„Ja mam prawo prosić, ty masz prawo odmówić.
Ja mam prawo odmówić, ty masz prawo prosić”}

Zadaj OU pytanie, a odpowiedzi zapisuj lub pozwól im zapisywać samodzielnie na dowolnej wirtualnej tablicy (np.Jamboard), moderuj dyskusję:

• Jakie cechy zawiera asertywna odmowa, komunikat, wypowiedź?

Dobrze, gdyby pojawiły się takie elementy jak: szacunek dla drugiej osoby, spokojne wyrażanie swojego zdania, pewność siebie i jasność decyzji, kontakt wzrokowy, regulacja emocji, powstrzymywanie się od oceny i wyśmiewania, odwaga, unikanie agresji, dbanie o swoje potrzeby, szanowanie swoich granic, stanowczość, konsekwencja, mówienie wprost-bez tłumaczenia, usprawiedliwiania czy poczucia winy. 

Zaznacz, że asertywną odmowę można zmiękczyć słowami: 

• Lubię Cię, ale…
• Ufam Ci, ale tym razem, 
• Przykro mi…, 
• Trudno mi z tą decyzją, ale…
• Możemy już zmienić temat? Proszę.

3. Techniki asertywności (10 min)

Zaprezentuj trzy techniki komunikacji asertywnej. Możesz zrobić slajdy w programie Paint, Jamboard, Canva lub innym, dowolnym. 

A. Technika zdartej płyty – czyli wielokrotna odmowa. Polega na spokojnym, ale stanowczym powtarzaniu ciągle tego samego zdania odmowy, pomimo nacisków i presji. 

Przykład:

Pożycz mi 5 zł, bo zapomniałem portfela.

– Nie, bo chce sobie kupić kanapkę w sklepiku. 

To pożycz 2 zł i kup sobie batonika. Wystarczy dla nas obu. 

–Nie pożyczę. Jestem głodny, chcę zjeść kanapkę. 

Ale jesteś. Też ci tak powiem, jak będziesz czegoś chciał.

– Trudno, chce zjeść kanapkę. 

B. Jestem słoniem – Jedna z bardziej skutecznych technik asertywności, a właściwie zasad postępowania. Polega na wyobrażeniu sobie, że jesteś wielkim, pewnym siebie, powolnym i łagodnym słoniem. Dajesz sobie czas do namysłu, zwalniasz oddech i kontrolujesz tempo swojego zachowania w trudnej sytuacji (gdy ktoś wywiera na ciebie presję, namawia, chce szybkiej odpowiedzi). Nie unikasz kontaktu wzrokowego, głęboko oddychasz i stanowczo, bez pośpiechu mówisz swoje zdanie lub czekasz na uspokojenie myśli.  

C. Technika scenariusza – na podstawie M. Rosenberg, „Porozumienie bez przemocy”. Może mieć zastosowanie w odmowie, ale też w wyrażaniu krytyki lub niezadowolenia bez gniewu, agresji i żalu. 

Komunikat taki zawiera 3 lub 4 elementy: spostrzeżenie, opis uczuć, opis potrzeb, ew. konsekwencje/prośba. Przykład:

Nie oddałaś mi ostatnio książki w terminie, a musiałam ją zwrócić do biblioteki. Zapłaciłam wtedy karę. Bardzo się zdenerwowałam. Chciałabym, abyś następnym razem oddawała ją wcześniej lub zaproponowała zapłacenie kary. W przeciwnym razie nie pożyczę Ci książki kolejny raz. 

4. Trening asertywności. Zadania w parach (10 min) 

Podziel OU w pary. Przydziel do dwuosobowych pokoi.

Każda para opracuje krótką rozmowę dwóch osób na podstawie swoich przykładów – wcześniej wymyślonych lub rzeczywistych. Powiedz, że celem tego ćwiczenia jest trening asertywnej odmowy i wyrażania swojego zdania, a nie obrażanie kogoś lub ośmieszanie. Zachęć do zmiany imion osób przywołanych w prawdziwych sytuacjach. Ważne, aby każda osoba z pary mogła znaleźć się w roli osoby asertywnie odmawiającej oraz osoby namawiającej lub proszącej o przysługę. Poproś o pilnowanie czasu i wymianę ról po upływie ok.2 min. 

5. Prezentacja scenek (10 min)

Po skończonej pracy w parach, odbywa się prezentacja dialogów na forum klasy. Każda para prezentuje wybraną technikę asertywności w formie krótkiej scenki. 

Podczas prezentacji dialogów sprawdzaj, czy osoby nie mają problemu z odróżnieniem postaw asertywnej od uległej i agresywnej. Pozwól OU analizować komunikaty i słowa, które pojawiają się podczas dialogów. 

6. Podsumowanie (5 min)

Poproś, aby na Twój sygnał każda osoba wypowiedziała swoje imię w celu wyjścia z roli. Podziękuj OU za zaangażowanie i pozwól chętnym osobom wypowiedzieć na forum swoje spostrzeżenia. Zadaj pytania: 

• Jak czuliście się w tych rolach?
• Czy coś was zaskoczyło lub zdziwiło?
• Co weźmiecie ze sobą z tych zajęć? 

Zachęć do stosowania technik asertywnej odmowy w codziennym życiu. Zwróć uwagę, że sposoby te pozwalają uniknąć wielu konfliktów i zadbać o nasze granice. Asertywność w odmawianiu chroni nas przed wykorzystywaniem i naciskiem ze strony innych osób. Dlatego warto przyjrzeć się naszym postawom w komunikacji z innymi.