Biblioteka TEA
Scenariusz zajęć
Dyskryminacja – i co mogę z tym zrobić?
Ćwiczenie ma skłonić dzieci i młodzież do twórczego poszukiwania rozwiązań w sytuacji, kiedy są świadkami_świadkiniami niesprawiedliwego, krzywdzącego traktowania. Celem ćwiczenia jest budowanie u uczniów_uczennic odwagi cywilnej do reagowania na dyskryminację, wspieranie poczucia sprawczości oraz rozwijanie empatii i umiejętności reagowania adekwatnego do kontekstu sytuacji oraz indywidualnych zasobów. Bardzo ważnym elementem aktywności jest pokazanie młodym uczestniczkom i uczestnikom zajęć, że nie istnieje jedyne słuszne rozwiązanie, ale jest to cały katalog możliwych reakcji.
Do zajęć będziesz potrzebować:
1. Materiał filmowy „Red” [LINK: www.youtube.com/watch?v=yGK8uDY431M]
Przed zajęciami upewnij się, że ustawienia twojego komputera jak i programu do spotkania umożliwią osobom uczestniczącym zarówno możliwość widzenia obrazu jak i słyszenia dźwięku.
Film jest w języku angielskim, jednak nieliczne dialogi są tłem akcji, a kontekst sytuacji można swobodnie odczytać bez jakiejkolwiek znajomości języka angielskiego. Można jednak twórczo wykorzystać ten film w ramach zajęć z języka angielskiego ze starszymi uczniami i uczennicami.
2. Dostępna dla wszystkich tablica interaktywna (np. Jamobard, Miro lub analogiczna aplikacja) z planszą „Burza mózgów – w jaki sposób można zareagować na krzywdzące zachowanie rówieśników wobec chłopca?”.
Cele zajęć:
Uczeń_uczennica:
- Zwiększy umiejętność rozpoznawania zjawiska dyskryminacji i przemocy rówieśniczej w swoim otoczeniu.
- Zwiększy umiejętność reagowania z pozycji świadka_świadkini na dyskryminację i przemoc rówieśniczą w swoim otoczeniu.
- Wzmocni w sobie postawę odwagi cywilnej, empatii oraz sprawstwa.
- Wzmocni w sobie przekonanie, że istnieje katalog rozwiązań, z których można wybrać najbardziej adekwatne do sytuacji i indywidualnych
- Na wstępie przedstaw cele zajęć. Zapowiedz, że podstawą do dalszej pracy będzie krótki, trzyminutowy film o tytule „Rudy”. Film pokażesz w dwóch częściach. Pierwsza część filmu będzie wyświetlana za chwilę, a kolejna – na końcu zajęć. Powiedz, że film będziesz pokazywać na współdzielonym ekranie, jednak na wszelki wypadek, jeśli ktoś napotkałby problemy techniczne, link do tego filmu przesyłasz także na chacie. Poproś, aby każda osoba obejrzała film do 1:45 minuty.
- Włącz film na współdzielonym ekranie i zatrzymaj go na 1.45 minucie.
- Zbierz od uczniów i uczennic refleksje po obejrzeniu historii chłopca. Zadaj pytania:
- Co się wydarzyło na filmie? Jak możemy nazwać zachowanie grupki chłopców?
Komentarz: Jeżeli przeprowadzałaś_eś na wcześniejszych zajęciach jeden ze scenariuszy, który traktował o zjawisku dyskryminacji i motywowanej nią przemocy rówieśniczej, możesz nawiązać do nich w trakcie omawiania tego ćwiczenia. Są to scenariusze: „Moja historia”, „Dyskryminacja czy nie?”, „Cztery pozycje”. - Z jakiego powodu chłopiec jest traktowany w krzywdzący sposób?
Komentarz: Jeżeli padną odpowiedzi odnoszące się do koloru włosów (lub do innej cechy tożsamości), dopytaj, czy ludzie mają wpływ na to, jaki jest nasz naturalny kolor włosów. - Czy znacie podobne historie ze szkolnego życia? Czy także dotyczyły one koloru włosów lub innych cech danej osoby, które sprawiały, że była ona postrzegana jako inna?
- Na koniec zapytaj, kto był uczestnikiem tych wydarzeń. Ważne, aby w tym momencie uczniowie_uczennice przywołali nie tylko postać głównego bohatera oraz dokuczającej mu trójki chłopaków, ale także bohaterów, którzy obserwowali tę sytuację z pozycji świadków. Ta obserwacja będzie kluczowa do dalszej pracy w mniejszych grupach.
- Zapowiedz, że teraz zajmiemy się tym, co można zrobić, kiedy widzimy takie sytuacje z boku. Zaproś uczniów_uczennice do pracy w 4–6-osobowych podgrupach.
- Pokaż uczniom_uczennicom planszę z tablicy interaktywnej, zatytułowaną: „Burza pomysłów – w jaki sposób można zareagować na krzywdzące zachowanie rówieśników wobec chłopca?”. Zadaniem podgrup będzie przeprowadzenie burzy mózgów/pomysłów, w jaki sposób mogą zareagować, jeśli widzą taką sytuację na szkolnym korytarzu. Poproś, aby każde rozwiązanie zostało zapisane na kartce post-it. Przypomnij podstawową zasadę techniki burzy mózgów: każde rozwiązanie jest okej. Nie osądzamy. Podkreśl, że każda osoba będzie mogła zaproponować swój pomysł i mogą to być pomysły zarówno poważne jak i śmieszne, szybkie i długie, realizowane indywidualnie jak i grupowo. No limits!
Zanim przyporządkujesz osoby do poszczególnych grup, upewnij się, że każda osoba otrzymała na czacie link do tablicy.
Uwaga: w trakcie pracy w podgrupach zajrzyj do każdego pokoju, aby upewnić się, jak przebiega praca i czy uczniowie_uczennice nie potrzebują wsparcia. Zanim osoby zostaną przekierowane do pokojów, możesz także pokazać, jak w danej aplikacji wysłać do ciebie powiadomienie, że potrzebują pomocy.
W kolejnym kroku zaproś uczniów_uczennice do podzielenia się swoimi pomysłami na forum. Jeżeli grup jest dużo i/lub wymyśliły one dużo pomysłów, dla podtrzymania zaangażowania uczniów_uczennic i podtrzymania dynamiki zajęć, możesz poprosić, aby każda grupa zaprezentowała najpierw 5 rozwiązań, później kolejna grupa – kolejne pięć rozwiązań itd. Prezentowanie efektów prac może odbywać się w kilku rundach, aż do wyczerpania wszystkich pomysłów.
Zadaj osobom uczestniczącym pytania:
- Czy usłyszały jakieś rozwiązania, które je zaskoczyły?
- Które z tych rozwiązań jest trudniejsze do zastosowania i dlaczego? Które z tych rozwiązań są proste do zastosowania i dlaczego?
- Które z tych rozwiązań same zastosowałyby w tej sytuacji?
- Które z tych rozwiązań mogłyby sprawić, że chłopaki, które zachowują się krzywdząco wobec kolegi, zrozumiałyby, że nie jest fajnie być traktowanym w taki sposób?
- Pokaż drugą część filmu, od 1:45 minuty. Zbierz refleksje dotyczące tego, w jaki sposób starszy kolega zareagował na dyskryminujące zachowanie z pozycji świadka.
- Zapytaj osoby uczestniczące, jakie wnioski wyciągnęły na temat sposobów reagowania na dyskryminację. Możesz także samodzielnie podsumować tę pracę, podkreślając, że istnieje wiele sposobów reagowania i w danej sytuacji zazwyczaj możemy wybrać taki, który nam najbardziej odpowiada. Niesprawiedliwe i krzywdzące zachowania mają miejsce z tego powodu, że najczęściej niewiele osób im się sprzeciwia. Możemy to zmienić!
Komentarz metodyczny
- Dobrze, jeżeli osoby uczestniczące będą na wstępie wiedzieć, na czym polega mechanizm dyskryminacji. Z tego powodu rekomendujemy, aby przed tą aktywnością przeprowadzić jeden z poniższych scenariuszy: „Moja historia”, „Dyskryminacja czy nie?”, „Cztery pozycje”.
- Ćwiczenie możesz przeprowadzić także z młodszymi dziećmi, zbierając od nich pomysły na sposób reagowania na forum. W tych grupach możesz także zaprezentować inny materiał filmowy, prezentujący historie dostosowane do wieku dzieci.
- Tematykę tych zajęć możesz włączyć do omawiania lektur szkolnych, w fabule których pojawia się wątek niesprawiedliwego, gorszego traktowania. Poniżej podajemy przykłady opowiadań, w których pojawia się ten motyw:
- „Brzydkie kaczątko”, Hans Christian Andersen
- „Pippi Pończoszanka”, Astrid Lindgren
- „Mendel Gdański”, Maria Konopnicka
- „Panna Nikt”, Tomasz Tryzyna
- „Malowany Ptak”, Jerzy Kosiński
Dodatkowe inspiracje
- „Reagowanie na przemoc rówieśniczą”, Szkoła Przyjazna Prawom Człowieka.
- „Jak przeciwdziałać wykluczeniu i przemocy w szkole?” , Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń [LINK: https://um.warszawa.pl/documents/21449838/32802105/Antydyskryminacja_z-05.pdf/55ddb72a-efde-e15d-b5f2-253d364e50b5?t=]
- Filmy:
- „Historia ”
- „Zaczepiają ją w szkole, bo jest biedna”
- „Szkoła życia”
- „Wygląd nie jest najważniejszy”
Zobacz także...
Scenariusz został stworzony w ramach projektu „Kalejdoskop Równości”, realizowanego przez Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej. Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.